Pociagi Popularne i Liga Popierania Turystyki

Organizacja pociągów popu­larnych.
Jak informuje "Inżynier Kolejowy": od 1933 r. P. K. P. rozpoczęły uruchamiać tzw. pociągi popularne, mając na względzie udo­stępnienie mieszkańcom dużych miast spędzania niedziel lub dni świątecznych na łonie natury i odetchnięcia świeżym powietrzem, ludności zaś wiejskiej i mieszkańcom głębokiej prowincji zwie­dzania i poznawania miast i nagromadzonych w nich zabytków. Pociągi popularne uruchamiane są ponadto dla przewozu pielgrzymek do miejsc odpu­stowych oraz z okazji obchodów narodowych, manifestacyj i zjazdów.

Wiosną 1935 r., decyzją ministra komunikacji Michała Butkiewicza powołano do życia Ligę Popierania Turystyki (LPT). Celem stowarzyszenia była wszechstronna promocja turystyki, zwłaszcza w wymiarze masowym. Zapewne za sprawą faktu, że wieloletnim prezesem LPT był wiceminister komunikacji Aleksander Bobkowski, to właśnie kolej w promocji turystyki miała odegrać kluczową rolę. Dzięki temu  pociągi popularne, zyskały wymiernie na znaczeniu. Od 1933 r. rokrocznie na trasy wyruszało kilkaset specjalnych składów. Idea pociągów popularnych opierała się na organizacji atrakcyjnego turystycznie wyjazdu możliwie licznej grupy ludzi przy jak najmniejszych kosztach. Od roku 1935 ogólną organizacją pociągów po pularnych zajmuje się Liga Popierania Turystyki.

Pociągi popularne wyjeżdżały w trasę z okazji różnych świąt i wydarzeń. Przykładowo z okazji Święta Zmarłych wyruszały pociągi na Cmentarz Obrońców Lwowa, z okazji międzynarodowych zawodów bokserskich przygotowywano dla amatorów tego sportu pociągi do Łodzi czy Poznania. Miłośnicy historii wyruszali pociągami popularnymi do Lednogóry, aby móc dotrzeć do wczesnośredniowiecznego cmentarzyska na Ostrowie Lednickim. Pociągi wiozły pasażerów do Warszawy specjalnie na wystawy: „Architektura wnętrza” i „Świat kobiety”. Dla melomanów organizowano wyjazdy na „Tydzień Muzyki Polskiej” w Poznaniu, gdzie mogli uczestniczyć w koncertach muzyki kościelnej, symfonicznej i kameralnej. Specjalne składy wiozły też zainteresowanych z Łucka i Kowla na wystawę sprzętu metalowego w Warszawie.

Jednym z ciekawszych pomysłów LPT były pociągi pielgrzymkowe. Były one efektem zjawiska, które w latach trzydziestych XX w. dostrzegł Kościół – połączenia turystyki ze znanym od wieków pielgrzymowaniem do miejsc świętych. Wówczas też Częstochowa, Wilno czy Kalwaria Zebrzydowska zaczęły zyskiwać popularność wśród coraz szerszych mas wiernych. A wszystko za sprawą kolei. Pociągi pielgrzymkowe na najważniejsze uroczystości religijne cieszyły się niezwykłą popularnością. Bilet na trasie Warszawa–Wilno czy Warszawa–Częstochowa kosztował około 30 proc. normalnej ceny, a najbiedniejsi i niepełnosprawni mogli ubiegać się o całkowity zwrot kosztów.

Dalej "Inżynier Kolejowy": Pociągi popularne mogą być uruchamiane na jednodniowe wycieczki powrotne lub okrężne na łączną odległość najmniej 40 km, zasadniczo tylko na niedziele lub święta. Wyjazd następuje w przed­dzień świąteczny wieczorem lub w święto w godzi­nach porannych, powrót zaś w godzinach wieczor­nych dnia świątecznego, najpóźniej jednak w dzień poświąteczny. Jeżeli schodzą się 2 dni świąteczne, to pociąg powrotny może być wyznaczony także w drugim dniu.

Taryfy i opłaty
Opłata za pociąg popularny powin­na wynosić nie mniej niż równowartość 200 biletów za przejazd tam i z powrotem. Podróżni pociągu po­pularnego opłacają przy wyjeździe za przejazd w obie strony za całą drogę pociągu popularnego bez względu na to, na jakiej stacji uczestnik wy­cieczki wsiądzie lub wysiądzie. Opłaty za przejazd w pociągu popularnym są niższe od opłat zwykłych i obliczone na podstawie kalkulacji wpływów od przewozu masowego w jednym pociągu w obydwie strony i kosztów własnych tego przewozu. Uczest­ników wycieczki w pociągu popularnym odprawia się za zbiorowymi biletami blankietowymi i imien­nymi kartami uczestnictwa. W niektórych przypad­kach stosuje się specjalna ulga przejazdowa dla osób, które dojeżdżają zwykłymi pociągami osobo­wymi do stacji początkowej wyprawienia pociągu popularnego i wracają z tej stacji do miejsca za­mieszkania.

W rozkładach jazdy pociągów popular­nych stosuje się szybkość pociągów pośpiesznych i postoje tylko ze względów ruchowo-technicznych. Pociągi składają się wyłącznie z wagonów klasy III, do niektórych pociągów doczepia się wagon kąpie­lowy lub wagon bar-dancing. Badania wykazały, że pociągi popularne dały nowy kontyngent podróżnych i, co najważniejsze, przewóz tymi pociągami stale rozwija się. Rozwój przewozów pociągami popularnymi w okresie od 1933 roku wyraża się w sposób następujący:

Od roku 1935 ogólną organizacją pociągów po pularnych zajmuje się Liga Popierania Turystyki.

Pociągiem popularnym za granicę
Rozwinięciem krajowych pociągów popularnych były pod koniec lat trzydziestych pociągi popularne jadące za granicę, przede wszystkim do Włoch. Wycieczki te były już znacząco dłuższe, oprócz noclegów w wagonach przewidziane były także noclegi w hotelach. Wyjazd pod nazwą "Po słońce do Włoch", w terminie 21-30 czerwca (rok nieznany, prawdodpodobnie 1935-1939) kosztował 199 zł, ale dopłaty za miejscowe wycieczki i zwiedzanie wynosiły łącznie około 150 zł, 35 opłaty za wyrobienie wiz, 32 zł dopłaty za posiłki w wagonie restauracyjnym (część posiłków wliczona była w cenę).

Naśladując ideę pociągów popularnych kolejową wycieczkę do Włoch zorganizował również komitet Polonia-Italia w 1937 roku od 31 sierpnia do 15 września pod nazwą "Wycieczka pociąg specjalny do Italii". Najtańszy bilet w III klasie kosztował 375 złotych, ale cena obejmowała wszystkie zwiedzania i całodzienne wyżywienie bez dopłat. Wymagane było jednak cżłonkowstwo w "Komitecie Polska-Italia", zapewne związane z jakąś składką.

Piotr Salecki
na podstawie materiałów źródłowych i archiwaliów