Obrządzanie parowozów na podstawie modelu makiety parowozowni wachlarzowej Ostrów Wielkopolski

ZOBACZ TAKŻE  Parowozownia Ostrów - opis makiety | Obrządzanie parowozu w Par. Ostrów |  Obrządzanie zdjęcia i grafika | Funkcjonowanie Parowozowni Ostrów | Ogólny opis i charakterystyka parowozowni  | Eksploatacja parowozów | Filmy z Parowozowni Ostrów w tym z obrządzania parowozów

Wstęp
Parowozy i parowozownie bezpowrotnie odchodzą w przeszłość. Dlatego tak ważne jest zachowanie tej przeszłości i jej odtwarzanie przez modelarzy kolejowych. Makieta Parowozowni Ostrów jest takim odzwierciedleniem dawnej świetności "epoki pary" i umożliwia nam obserwację tętniącej życiem parowozowni w miniaturze, w skali 1:87. Wszystkie urządzenia i manewry parowozów na terenie parowozowni zgodne są  zgodne z obowiązującymi na PKP.

Do najważniejszych zadań Parowozowni Ostrów Wlkp. należy obrządzanie parowozów, czyli przegląd  i przygotowanie ich do dalszej służby. Do pozostałych, nie mniej ważnych, należą m.in. naprawy bieżące i naprawy okresowe (rewizyjne i średnie). Parowozownia posiada również stanowiska do obrządzania lokomotyw spalinowych i parowozów mazutowych.

OBRZĄDZANIE PAROWOZÓW
Każdy parowóz po przyjeździe ze szlaku poddawany jest podstawowym czynnościom kontrolnym i  przygotowującym go do dalszej służby. To właśnie nazywamy obrządzaniem parowozu.

Główne czynności podczas obrządzania parowozu

• zadysponowanie drużynie parowozowej kolejnych czynności przez dyspozytora parowozowni;
  
• nawadnianie (zaopatrzenie w wodę);
• opróżnianie parowozu z resztek węgla z tendra (w razie potrzeby);
  
• oczyszczanie, zwane też oczystką, na kanale oczystkowym;
  - oczyszczanie dymnicy z leszu i nalotu sadzy,
  - przedmuchanie rur ogniowych (płomienic i płomieniówek) sprężonym powietrzem;
  - oczyszczanie paleniska (skrzyni ogniowej) z resztek węgla, oraz ścian paleniska z nalotu sadzy,
  - oczyszczanie popielnika z resztek węgla,
• pobranie próbek wody w celu ustalenia dawkowania środka zmiękczającego;
  
• nawęglanie (zaopatrzenie w węgiel);
  
• piaskowanie (zaopatrzenie w piasek);
• mycie parowozu  (w razie potrzeby);
  
• rewizja techniczna (na kanale rewizyjnym w hali wachlarzowej);
• zaopatrzenie w smary i olej (w hali wachlarzowej);
• zdanie parowozu przez drużynę parowozową starszemu palaczowi parowozowni.
  Po zakończeniu obrządzania prowadzone są naprawy bieżące bądź naprawa okresowa (rewizyjna lub średnia). Po ich zakończeniu parowóz wyjeżdża na tor postojowy i oczekuje na kolejną służbę. Naprawy główne prowadzą wyspecjalizowane warsztaty.
  
  

OBRZĄDZANIE PAROWOZU Pt31 W MD OSTRÓW | SERIA ZDJĘĆ - tutaj
Przejazd parowozu Pt31 od pociągu ze stacji do parowozowni

1. Odczepienie parowozu od pociągu.
   
2. Pierwsze badanie łożysk osiowych i czopów (sprawdzenie czy części trące nie są zagrzane).
3. Odmulanie kotła podczas przejazdu pomiędzy stacją a parowozownią.
4. Stopniowe obniżanie ciśnienia pary w kotle (juz podczas dojazdu do stacji końcowej).
5. Przejazd ze stacji do parowozowni.
   

Obrządzanie wraz z naprawą bieżącą

Przyjazd parowozu do parowozowni na Punkt Kontrolny i nawadnianie
seria zdjęć - tutaj

1. Przyjazd parowozu po torze 2a na Punkt Kontrolny.
   
2. Uzupełnienie zapasu wody w tendrze.
   
3. Przekazanie przez drużynę Dyspozytorowi uwag na temat pracy parowozu i napraw koniecznych do wykonania:
   - wymiana przepalonej żarówki
   - grzanie się przedniej osi
   
4. Ustalenie przez Dyspozytora dalszych etapów prac przy parowozie z brygadzistami.
   
5. Wydanie przez Dyspozytora dyspozycji drużynie parowozowej odnośnie dalszych manewrów.
6. Wjazd parowozu na obrotnicę
7. Przejazd na tor 12 na kanał oczystkowy.
   
   Oczyszczanie dymnicy i przedmuchanie rur ogniowych, opróżnianie parowozu z resztek węgla w tendrze
   seria zdjęć - tutaj
   
   
8. Zakropienie dymnicy zakrapiaczem przez pomocnika maszynisty.
9. Zamknięcie drzwiczek paleniskowych i klap popielnika (aby uniknąć przeciągu szkodliwego dla kotła i ułatwić pracę czyścicielowi).
   
10. Otwarcie dymnicy.
11. Oczyszczanie dymnicy przez pracowników parowozowni z resztek leszu i nalotu sadzy pod nadzorem drużyny parowozowej.
12. Równoczesna kontrola przez drużynę parowozową stanu dymnicy. Sprawdzenie czy:
    a) ściana sitowa jest w dobrym stanie
    b) rury ogniowe nie zaciekają,
    c) wyczystki dymniczne są szczelne,
    d) komory przegrzewacza w połączeniach z elementami i rurami parowymi są szczelne,
    e) dysza wylotowa i dmuchawka jest w dobrym stanie i czy jest ustawiona w osi komina,
    f) siatki odiskiernika nie są uszkodzone i czy wszędzie ściśle przylegają,
    g) zakrapiacz dymniczny jest w dobrym stanie,
    h) ściana dymnicy w miejscach przejścia rur wlotowych i wylotowej jest należycie uszczelniona,
    i) dzrzwi dymniczne zamykają się szczelnie.
    
13. Równoczesne pobranie próbek wody przez laboranta parowozowni, w celu ustalenia dawkowania środka zmiękczającego (Sodafosu lub Sofosulu).
    
    Po zakończeniu oczyszczania dymnicy:
    
14. Przedmuchanie rur ogniowych (płomienic i płomieniówek) za pomocą sprężonego powietrza.
15. Opróżnienie tendra parowozu z resztek niespalonego węgla (stosowane w razie potrzeby).
16. Wjazd parowozu na obrotnicę.
17. Przejazd na tor numer 8 na kanał oczystkowy.
    
    Oczyszczanie paleniska (skrzyni ogniowej)
    seria zdjęć - tutaj
    
18. Przygotowanie ognia pod ścianą sitową paleniska (skrzyni ogniowej) i zamknięcie wszystkich klap popielnika. Lekkie otwarcie dmuchawki (aby dym nie uchodził przez drzwiczki paleniskowe i nie przeszkadzał czyścicielom w pracy).
19. Zakropienie popielnika zakrapiaczem przez pomocnika maszynisty.
    
20. Oczyszczanie paleniska z resztek niespalonego węgla, żużla i popiołu przez pracowników parowozowni, pod nadzorem drużyny parowozowej. Oczyszczanie ścian skrzyni ogniowej z sadzy.
21. Równoczesna kontrola przez drużynę parowozową stanu paleniska. Sprawdzenie czy:
    a) korki topliwe nie są naruszone i czy są szczelne,
    b) ściany skrzyni ogniowej nie są wypaczone i czy są szczelne,
    c) zespórki nie są popękane i czy nie zaciekają,
    d) umocowanie rur w ścianie sitowej jest w dobrym stanie - czy nie jest wypalone i czy jest szczelne,
    e) sklepienie nie jest uszkodzone i czy nie grozi mu zapadnięcie,
    f) rusztowiny nie są poprzepalane oraz czy ruchoma część rusztu jest w należytym stanie,
    g) drzwiczki paleniskowe są w dobrym stanie i czy szczelnie się zamykają
22. Po czyszczeniu paleniska pomocnik maszynisty porządkuje węgiel na ruszcie w taki sposób, aby pod wszystkimi ścianami stalowych skrzyń ogniowych a przede wszystkim pod ścianą sitową znajdowała się odpowiednia ilość rozżażonego węgla, pozostała zaś część powierzchni rusztu pokryta była cienką warstwą niezupełnie wypalonego węgla. W razie potrzeby, pomocnik zasila ogień niezbyt drobnym węglem. Zabieg ten pozwala na utrzymanie jednakowej temperatury ścian skrzyni ogniowej i zapobiega powstawaniu szkodliwych naprężeń blach kotłowych.
    
    W tym samym miejscu, na torze numer 8:
    Oczyszczanie popielnika
    seria zdjęć - tutaj
    
    
23. Skropienie zakraplaczem popielnika przez pomocnika maszynisty.
24. Oczyszczanie popielnika z resztek niespalonego węgla, żużla i popiołu przez pracowników parowozowni, pod nadzorem drużyny parowozowej.
25. Równoczesna kontrola stanu popielnika przez drużynę parowozową. Sprawdzenie czy:
    a) klapy i sita nie są poprzepalane i czy szczelnie się zamykają,
    b) ściany popielnika i jego zawieszenie nie wymagają naprawy,
    c) zakrapiacz popielnika nie jest uszkodzony.
    
26. Równoczesna kontrola stanu popielnika przez drużynę parowozową. Sprawdzenie czy:
    a) klapy i sita nie są poprzepalane i czy szczelnie się zamykają,
    b) ściany popielnika i jego zawieszenie nie wymagają naprawy,
    c) zakrapiacz popielnika nie jest uszkodzony.
    
    Oczyszczanie skrzyni wodnej i popielnika może odbywać się na stanowisku do przedmuchiwania rur ogniowych, na którego torze znajduje się kanał oczystkowy. W opisywanym przypadku stanowisko to musiało być zwolnione dla obrządzania kolejnego parowozu, w związku z tym konieczny był przejazd na inny kanał oczystkowy.
    
    Nawęglanie i piaskowanie
    seria zdjęć - tutaj
    
    
27. Przejazd po torze numer 8 pod zasobnik lejowy do nawęglania (na tym samym torze).
    
28. Nawęglanie (nabór węgla).
29. Przejazd pod zasobnik do piasku.
30. Nabór piasku do piasecznicy z zasobnika grawitacyjnego (w razie potrzeby).
31. Przejazd parowozu na tor numer 10 przez rozjazdy.
    
32. Wjazd na obrotnicę. 
    
33. Przejazd na tor numer 8a.
    
    Mycie zewnętrzne, pobór materiałów smarnych i przegląd parowozu w hali
    seria zdjęć - tutaj
    
34. Mycie zewnętrzne parowozu (w razie potrzeby).
    
35. Wjazd parowozu na obrotnicę.
    
36. Wjazd do hali wachlarzowej parowozowni na stoisko 3.
    
37. Podklinowanie parowozu.
    
38. Pobranie smarów, olejów i czyściwa.
39. Przegląd stanu technicznego parowozu.
    
    Zdanie parowozu, naprawy bieżące lub okresowe
    
40. Zdanie parowozu przez drużynę parowozową Starszemu Palaczowi parowozowni.
41. Przekazanie Dyspozytorowi przez drużynę parowozową informacji na temat wszystkich ważniejszych nieregularności w czasie odbytej jazdy i opisanie ich w książce wydarzeń.
42. Wręczenie Dyspozytorowi dokumentów z odbytej jazdy (m.in. wykazu pracy parowozu, kwitów węglowych i za pracę dodatkową) oraz kluczy do parowozu.
43. Zejście drużyny parowozowej na odpoczynek do noclegowni.
44. Naprawy bieżące lub naprawa okresowa parowozu (zależnie od potrzeb i przebiegu parowozu).
    
    Oczekiwanie na kolejną służbę
45. Wyjazd parowozu z hali wachlarzowej na obrotnicę.
46. Obrócenie parowozu na obrotnicy.
47. Przejazd na tor postojowy 8a, 6a, 8b lub 16 w oczekiwaniu na objęcie służby.
48. Mycie zewnętrzne parowozu (w razie potrzeby na torze 8a).

WAŻNIEJSZE REJONY TRAKCYJNE MD OSTRÓW

• Obrotnica.
• Hala wachlarzowa (postojowo-naprawcza).
• Skład opału (zasieki węglowe).
• Tory i urządzenia do obrządzania parowozów.
  
• Tory i urządzenia do obrządzania lokomotyw spalinowych.
• Tory i urządzenia do obrządzania zespołów akumulatorowych.
  
• Tory postojowe dla parowozów zimnych i gorących.
• Tory gospodarcze i pomocnicze.
• Tory komunikacyjne i objazdowe.
• Tory bocznicowe.
• Tory do obrządzania parowozów wąskotorowych.
  
  

WAŻNIEJSZE STANOWISKA I URZĄDZENIA DO OBRZĄDZANIA MD OSTRÓW

• Punkt Kontrolny (stanowisko Dyspozytora przy wjeżdzie do Parowozowni).
• Sześć żurawi wodnych do nawadniania parowozów rozmieszczone przy różnych stanowiskach.
• Dwa stanowiska do oczyszczania parowozów, wyposażone w kanały oczystkowe z wózkami szlakowymi, i elektryczne wyciągi suwnicowe wózków szlakowych.
• Jedno stanowisko do oczyszczania parowozów, wyposażone w kanał oczystkowy z wyciągiem klatkowym (szybowym) Teudtloffa i stanowisko do przedmuchiwania rur ogniowych sprężonym powietrzem.
  
• Stanowisko do nawęglania z czterema zasobnikami lejowymi i obrotowym dźwigiem chwytakowym na podstawie portalowej (bramowej), rozładowującym węgiel z wagonów węglarek do zasieków węglowych (składu opału), a następnie przenoszącym węgiel z zasieków węglowych do zasobników.
• Piaskownia - bunkier do suszenia piasku do parowozów z elektrycznym wyciągiem do rozładunku piasku, oraz dwie wieże piaskowe do zaopatrywania grawitacyjnie parowozów w piasek (przy zasobnikach do nawęglania).
  
• Stanowisko do przedmuchiwania rur ogniowych z kompresorownią.
• Stanowisko do rozładunku wagonów węglarek do kotłowni oraz do opróżniania parowozou z resztek węgla z wyciągiem suwnicowym.
• Stanowisko do obsługi parowozów mazutowych ze zbiornikami na olej i terminalem przelewowym z cystern.
• Stanowisko do mycia parowozów na torze postojowym.
• Zakład naprawy zestawów kołowych, z wyciągiem bramowym.
• Warsztaty i urządzenia w hali wachlarzowej z kanałami rewizyjnymi z wjazdem przez obrotnicę.
  
  

DZIAŁY WARSZTATOWE MD OSTRÓW
Warsztat obróbki mechanicznej, kuźnia i rurkownia, zalewnia panewek, spawalnia, blacharnia, stolarnia, narzędziownia, warsztaty badania i naprawy poszczególnych części (np. pomp, inżektorów, sprężarek, manometrów, prędkościomierzy itp.).

NAPRAWY PAROWOZU
Naprawy planowe i pozaplanowe
Naprawy dzielą się na planowe i pozaplanowe.
Naprawy pozaplanowe to bieżące i awaryjne. Naprawy bieżące przeprowadzane są w trakcie postoju parowozu przed objęciem kolejnej służby i są wykonywane w wyniku zgłoszeń drużyny parowozowej lub oględzin parowozu po wykonaniu jazdy lub przed rozpoczęciem kolejnej.
Naprawy awaryjne są zwykle wynikiem wypadków parowozów, lub poważnych usterek podczas służby pociągowej.
Naprawy planowe to cykl napraw, który obejmuje zazwyczaj: jedną naprawę główną, dwie średnie i trzy rewizyjne.

Naprawy główne, średnie, rewizyjne i przeglądy okresowe
Miernikiem naprawy głównej jest czas pracy parowozu, naprawa odbywa się raz na sześć lat. Miernikiem pozostałych napraw jest przebieg parowozu, czyli liczba przejechanych przez niego kilometrów. Przeważnie naprawy średnie odbywają się co dwa lata a pomiędzy nimi - naprawy rewizyjne. Przegląd okresowy parowozu odbywa się raz w miesiącu.

Do realizacji napraw średnich i rewizyjnych oraz przeglądów okresowych służy hala wachlarzowa z wydzielonymi stanowiskami naprawczymi, oraz różnego rodzaju specjalistyczne warsztaty - np. zakład naprawy zestawów kołowych. Miejsca postojowe w hali nazywane są stoiskami. Naprawy główne realizowane są natomiast w wyspecjalizowanych ZNTK (Zakładach Naprawczych Taboru Kolejowego).

Naprawa rewizyjna
Polega na podniesieniu parowozu na specjalnych dźwignikach, wytoczeniu spod niego zestawów kołowych i ustawieniu go na kozłach. Parowóz jest gruntownie czyszczony i myty, części silnika zostają rozebrane, zbadane i zużyte elementy wymienione lub naprawione. Zestawy kołowe zostają obtoczone. Badaniu podlega stan kotła, skrzyni ogniowej i osprzętu parowozu, w szczególności hamulców i zestawów kołowych. Naprawa rewizyjna trwa około 9 dni.

Naprawa średnia
Rewizja zewnętrzna kotła, bez rozbiórki kotła, przy częściowym zdjęciu otuliny. Czyszczenie kotła z kamienia, sadzy i popiołu. Rozebranie części silnika i podwozia oraz osprzętu i realizacja napraw, zgodnie ze szczegółowymi przepisami. Obtaczanie zestawów kołowych. Wymiana i naprawa części uszkodzonych. Naprawa średnia trwa około 36 dni.

Naprawa główna
Prace jak przy naprawie średniej oraz rewizja wenętrzna kotła. Zdjęcie kotła z ostoi, wymontowanie rur ogniowych (w razie potrzeby także skrzyni ogniowej), zbadanie blach i ich połączeń oraz wymiana zużytych części. Naprawa osprzętu i urządzeń związanych z pracą kotła. Badanie cylindrów i innych części silnika parowozu w poszukiwaniu pęknięć i innych uszkodzeń. Wymiana i naprawa części uszkodzonych. Celem naprawy głównej jest doprowadzenie parowozu do stanu jak najbardziej zbliżonego do stanu parowozu nowego. Naprawa średnia trwa około 50 dni, ale w praktyce dużo dłużej.

Z lewej strony urządzenia do nawęglania, po prawej tor do czyszczenia płomieniówek i opróżniania parowozu z resztek węgla, po prawej hala wachlarzowa z obrotnicą. W głębi zdjęcia bocznice Zakładu Budowy Maszyn - fot. Piotr

Salsa - Nostalgia Za Parą (2014)

Bibliografia i źródla:

1. W parowozowni i na szlaku, Andrzej Adler, WKŁ 1984.
2. Przyjęcie i zdanie parowozu przez drużynę parowozową, Kazimierz Kniat, WK 1957.
3. Encyklopedia kolejnictwa, Bogdań Cywiński, WKŁ 1966.
4. Drogi kolejowe, Adam Koczorowski i Antoni Krepski, WK 1956.
5. Stacje i węzły kolejowe, P.W. bartieniew, WK 1952.
6. Parowozy, Tomasz Roszak, Muza, 1993.
7. Ostatnie polskie parowozownie, Krzysztof Wiśniewski, Eurosprinter, 2010.
8. Koleje Małe i Duże nr. 4(12)/2002, Urządzenia do nawęglania i ich modele, K. Wiśniewski, Apland.
   
9. Świat Kolei, Koleje Dawniej i Dziś, Stalowe Szlaki - różne numery.